Son zamanlar sosial şəbəkələrdə uşaqların boyunun uzanması üçün müxtəlif adlı dərmanlar təklif edilir.
Bildirilir ki, həmin dərmanların tərkibi, əsasən, vitamin və mikroelementlərdən ibarətdir.
Bəs bu dərmanlar nə qədər effektivdir? Neçə yaşından bilmək olur ki, uşaqda boy problemi var? Uşaqların boy artımına təsir edən mənfi amillər nələrdir? Qidalanmanın, idmanın, yuxu rejiminin boy uzanmasına təsiri necədir? Boy artımı neçə yaşa qədər davam edir?
Həkim-endokrinoloq Fərhad Burzu Oxu.Az-a açıqlamasında bildirib ki, hər bir cəmiyyətin yerləşdiyi arealda insanların boy və çəki nisbəti spesifikdir:
“Hər ailəyə məxsus boy, çəki inkişaf meyarları var. Təəssüf ki, biz Türkiyə cədvəllərindən istifadə edirik. Çünki Azərbaycan üçün bu məsələdə qəbul olunmuş standartlar mövcud deyil. Cədvəllərə əsasən, yenidoğulmuş dövrdən etibarən uşağın hər dövrə uyğun çəkisinin, boyunun, sümük-skeletinin inkişafının nə qədər yetərsiz və ya artıq olmasını müəyyən edirik.
İnkişaf etmiş ölkələrdə pediatrlar, bağça, məktəb həkimləri il ərzində ən azı bir-iki dəfə boy, çəki inkişaf dərəcələrini ölçür və qeyd edirlər. Nəticədə onların boyunun, çəkisinin və cinsi inkişafının irəlilədiyini və ya geri qaldığını təyin edirlər. Bizim cəmiyyətimizdə bu, yox səviyyəsindədir. Çünki bağçada, məktəblərdə bu proses aparılmır”.
F.Burzu deyir ki, yenidoğulmuş dövrdən etibarən uşaqlarda boy artımı geriləyə və ya sürətlə irəliləyə bilər:
“Qısaboyluluğu ən kiçik yaşda təyin etmək mümkündür. Müalicə-təqib tədbirlərinə iki yaşından etibarən başlanılır. Qızlarda 9-13 yaşından, oğlanlarda isə 13-15 yaşdan etibarən cinsi inkişafla yanaşı, boy artmasına da daha ciddi yanaşırıq. Boy inkişafının geriləmə dərəcəsi üç faiz (3-cü persentil) civarındadırsa, boy yetməzliyi hesab olunur. Persentil 100-ün üstündədirsə, boy artıq hesab edilir”.
Endokrinoloq vurğulayıb ki, boy artımına təsir edən faktorlar orqanizmdə boy hormonunun ifrazının artıqlığı və azlığı ilə əlaqəlidir:
“Genetik faktor da burada əsas məsələdir. Həm irsi olaraq qısaboyluluq, həm də boy hormonunun yetməzliyi ola bilər. Boy qısalığı və hündürlüyü tək sağlamlıq məsələsi deyil, eyni zamanda, əmək qabiliyyətinin olmaması və əlillik dərəcəsi üçün əsas kimi də dəyərləndirilir. Passiv həyat tərzi, həddən artıq elektron cihazlardan istifadə, stres, qeyri-sağlam qidalanma uşağın böyüməsinə və bədənin ümumi inkişafına mənfi təsir göstərir.
Qeyd edim ki, böyümə hormonunun ifrazı uşaqların yuxu rejimi ilə birbaşa bağlıdır. Belə ki, boy hormonu, əsasən, gecə saat 21:00-3:00 arasında və uşaq yuxuda olarkən ən yüksək ifraz olunma həddinə çatır. Əlbəttə ki, bu saatlarda oyaq olan uşaqlar öz boy potensialından geri qalırlar. Amma vaxtında yatan uşaqlar öz genetik potensialının maksimum həddinə çata bilirlər”.
Həkim uşaqların sağlamlığı barədə valideynlərə çağırış edib:
“Ölkəmizdə insanlar özünümüalicə ilə məşğul olmaqdadırlar. Təəssüf ki, çox adam fərqli üsullarla boy hormonları əldə edir. Bu, yolverilməzdir. Sosial şəbəkələrdə satılan dərmanlara nəzarət edən qurum yoxdur və orada kim nə istəyir, satır.
Ölkədə qeydiyyatdan keçməyən çoxlu sayda dərmanlar satılır. Çalışmaq lazımdır ki, həkim yazan dərmanlardan istifadə edilsin. Bütün bu hallardan övladlarınızı qorumaq üçün onların müalicəsini həkim müayinəsi ilə davam etdirməyiniz məqsədəuyğundur”.
Pediatr Vaqif Qarayev Oxu.Az-a açıqlamasında bildirib ki, son zamanlar sosial şəbəkələrdə boy məsələsi ilə bağlı paylaşımlar aktuallaşıb:
“Hər uşağın boy hormonu yoxlanılmalıdır. Bu, atanın, ananın boy ölçüsü və müəyyən əmsalla aparılır. Nəticədə ortaya rəqəm çıxır. Bu rəqəmlə uşağın boy artımında problemin olub-olmadığı bilinir. Eyni zamanda, uşaqların boyunda inkişafın olub-olmaması onun biləyindən edilən rentgen çəkilişindən də bilinir.
Valideynlər bilməlidirlər ki, aptekdəki boy dərmanı satan şəxslər boyu təyin etmirlər. Valideyn uşağının boyunun ölçüsündən narahatdırsa, mütləq həkimə müraciət etməlidir. Əgər aparılan müayinələrdə nəticələr normaldırsa, valideynin özünün boyu balacadırsa, bu, genetik məsələdir. Bunu belə qəbul etmək lazımdır. Tövsiyə edilən dərmanlar sizin uşağınıza mənfi təsir edə bilər”.
